خانه طباطبایی ها ؛ همه‌چیز در مورد زیباترین خانه کاشان
خانه طباطبایی ها یکی از زیباترین آثار معماری ایرانی نزدیک به 5 هزار مترمربع مساحت دارد و عمارتی باشکوه در قلب کاشان است. این خانه که روزگاری محل سکونت خانواده طباطبایی بوده، امروز تبدیل به محلی برای تماشای شکوه هنر ایرانی شده است.
همه چیز در این خانه در کمال دقت و زیبایی طراحی شده از شیشه‌های رنگی پنجره‌ها بگیر تا گچ‌بری‌ها و طرح‌های کاشی و نقاشی‌های دیواری. امروزه با تماشای خانه طباطبایی های کاشان پی به این ذوق و هنر می‌برید. این خانه در محله سلطان امیر احمد کاشان که یکی از محله‌های تاریخی این شهر است، قرار دارد.
تاریخچه خانه طباطبایی ها و سازنده‌اش سید جعفر طباطبایی
سید جعفر طباطبایی، تاجر به نام اهل نطنز در دوران قاجار خانه‌ای برای خود در کاشان ساخت که امروزه به خانه طباطبایی ها معروف است. این خانه بزرگ و زیبا بیشتر از ۴۷۰۰ مترمربع وسعت دارد.
ساختن همچین خانه‌ی بزرگ و زیبایی ده سال زمان برد. ولی وقتی وارد این خانه شوید و از نزدیک جزئیات زیبای معماری آن را ببینید متوجه می‌شوید چرا ساختن خانه این همه طول کشیده است.
سید جعفر طباطبایی تاجر ثروتمندی بود که تجارت فرش می‌کرد و آدم خوش ذوقی بود. به سفارش او بخش‌های مختلفی از ساختمان خصوصاً گچ کاری‌ها را به سبک نقش‌های اصیل فرش ایران طراحی و اجرا کرده‌اند.
ویژگی‌های معماری خانه طباطبایی‌ها
سید جعفر طباطبایی مسئولیت ساخت این خانه را به عهده یکی از معروف‌ترین معمارهای آن زمان یعنی علی مریم کاشانی گذاشت.
قصه علی مریم کاشانی جالب است. این معمار خوش‌نام کاشانی در کارنامه هنری و حرفه‌ای خود آثار مشهور دیگری مثل خانه بروجردی‌ها و خانه امین‌الدوله را هم دارد.
وظیفه زیباسازی این پروژه هم به صنیع الملک کاشانی سپرده شد که با نظرات ایشان توسط شاگردان او انجام شد.
معماری کلی این خانه به سبک و سیاق خانه‌های دوره قاجار طراحی و اجرا شده است. خانه طباطبایی ها ۳ قسمت اصلی دارد که به نام‌های اندرونی، بیرونی و خدمه از هم جدا می‌شوند.
خانه‌های این دوره عموماً به شکلی طراحی می‌شد که حیاط در میانه و مرکز قرار می‌گرفت و اتاق‌ها دور تا دور آن قرار داشتند. بدین در عین حال که اتاق‌ها به یکدیگر راه داشتند اما حریم هر اتاق هم حفظ می‌شد.
این عمارت باشکوه ۴۰ اتاق با ۴ حیاط و ۴ سرداب، ۳ بادگیر و ۲ رشته قنات برای تأمین آب آن یکی از بزرگ‌ترین خانه‌های کاشان محسوب می‌شود. این عمارت ۵ در ورودی دارد که یکی از آن‌ها ورودی اصلی است. پس از عبور از ورودی اصلی در زیر هشتی، ورودی به دو قسمت اندرونی و بیرونی تقسیم شده است.
بخش بیرونی و شاه‌نشین
در معماری خانه طباطبایی‌های کاشان همه چیز طبق اصول خاص آن دوره طراحی و اجرا شده است. مثلاً اگر از بیرون و کوچه به این خانه نگاه کنید، دری کوچک را می‌بینید که با معماری داخل خانه هماهنگ نیست.
احتمالاً نظر بر این بوده که غریبه‌ها و رهگذران پی به عظمت داخلی و ثروت افراد ساکن نبرند و حریم خصوصی آن حفظ شود. پس موقع بازدید اجازه ندهید که این در کوچک شما را گول بزند.
بعد از وارد شدن به خانه باید ۲۰ پله پایین بروید تا به حیاط اصلی و اتاق شاه‌نشین آن برسید. در حیاط اصلی که به آن حیاط بیرونی نیز می‌گویند و بزرگ‌ترین حیاط خانه است، علاوه بر شاه‌نشین، ایوان آیینه و چند اتاق هم وجود دارد.
اتاق شاه‌نشین مرکز بخش بیرونی است. این اتاق بزرگ طراحی بسیاری جذابی دارد که از بیرون طاق هلالی با ارتفاع زیاد خود و اتاق‌های گوشواره‌ای که در دو طرف قرار دارند، توجه شما را به خود جلب می‌کند.
در نمای بیرونی گچ‌بری‌ها و طرح‌های مختلفی را مشاهده می‌کنید که با حساسیت و وسواس دقیقی درست شده‌اند. پنجره‌های مشبک و رنگی این بخش نیز که بالا و در میانه درب‌های آن قرار دارند، این زیبایی را کامل می‌کند.
ایوان آیینه در مقابل اتاق شاه‌نشین قرار گرفته و طراحی زیبا و منحصر به فردی از گچ‌بری و آیینه‌کاری را به نمایش گذاشته است. این بخش عموماً برای پذیرایی از مهمان‌ها و برگزاری مراسم‌های مختلف در دوره قاجار طراحی می‌شد و به همین دلیل به آن شاه‌نشین می‌گفتند.
در دو طرف تالار بزرگ خانه طباطبایی‌ها ۲ حیاط خلوت و نورگیر به شکلی قرینه وجود دارد. این بخش‌ها را صنیع الملک با نظارت خود و مهارت قلم شاگردانش در کمال زیبایی ترسیم کرده است. جالب است بدانید که صنیع الملک یا میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی از هنرمندان بنام دربار ناصرالدین‌شاه قاجار بوده که با نظارت او اجرای زیباسازی این خانه به انجام رسیده است.
در حیاط بیرونی این خانه ۲ حوض بزرگ مستطیلی که موازی هم با فاصله قرار دارند، شما را محو عظمت این بنا می‌کنند. در دو طرف این حوض‌ها ۶ باغچه نیز وجود دارد که به شکل ۸ ضلعی طراحی شده‌اند.
اندرونی یا بخش داخلی
همان‌طور که ممکن است از نام این بخش متوجه شده باشید، اندرونی در خانه‌های آن زمان محل سکونت اهالی خانه بوده است.
در خانه طباطبایی ها نیز اهل خانه در این قسمت که از نظر معماری طرحی ساده‌تر دارد، ساکن بوده‌اند.
در اندرونی خانه طباطبایی‌های کاشان اتاق پنج‌دری در مرکز و در دو طرف آن دو حیاط با اندازه‌های مختلف قرار دارد. در زیر این قسمت نیز سرداب‌ها و بادگیرهای قرار دارد که به خنک نگه داشتن این بخش کمک زیادی کرده است.
در ضلع شمال غربی این بخش حیاط بزرگ‌تر بوده و اتاق‌های بیشتری نیز نسبت به حیاط مجاور خود دارد. علاوه بر آن این حیاط دارای سرسرای پذیرایی مختص به خود است.
بخش خدمه
یکی از ساده‌ترین بخش‌های این عمارت همین بخش خدمه است که به سکونت خادمین خانه تعلق دارد.
در این بخش از خانه طباطبایی‌های کاشان علاوه بر اتاق‌های خدمتکاران، آشپزخانه، اسطبل و زیرزمین خدمه نیز قرار دارد. این خانه دو اسطبل تابستانی و زمستانی دارد که جوری طراحی شده‌اند که در تابستان حیوانات گرمشان نشود و در زمستان از سرما اذیت نشوند.
خانه طباطبایی‌ها کجاست؟
خانه طباطبایی‌ها در کاشان و خیابان علوی قرار دارد. از این خیابان باید وارد کوچه سلطان امیر احمد شده و پس از طی مسافت کوتاهی به خانه طباطبایی‌های کاشان می‌رسید.
