| تاج‌السلطنه | |
|---|---|
| شاهزاده قاجاری | |
تاج‌السلطنه در روز نامزدی‌اش
(۱۳۱۱ قمری، در ده سالگی) |
|
| نام کامل | زهرا خانم |
| زادروز | اواخر سال ۱۳۰۱ (قمری) ۱۸۸۴ (میلادی) |
| مرگ |
۱۳۱۶ احتمالاً ۲۵ ژانویه ۱۹۳۶ (میلادی) |
| محل مرگ | تهران |
| آرامگاه | گورستان ظهیرالدوله، تجریش |
| همسران |
حسن‌خان شجاع‌السلطنه (از ۱۳۱۱ تا اندکی پس از ۱۳۱۷) قوللرآقاسی باشی (از ۱۳۲۶) |
| پدر | ناصرالدین شاه |
| مادر | توران السلطنه |
تاج‌السلطنه دختر ناصرالدین شاه قاجار (۱۳۰۱ هجری قمری- ۱۳۱۶، تهران) از مدافعان انقلاب مشروطه و عضو انجمن حریت نسوان بود[۱] و به نوشتن خاطرات خود علاقه داشت. بخش‌هایی از خاطرات او به نام «خاطرات تاج السلطنه» برجا مانده که وسعت اطلاعات او را نشان می‌دهد و منبع تاریخی بااهمیتی است. وی از مشروطیت، حقوق زنان، آزادی، برابری و قانون دفاع کرده[۲] و انتقادهایی جدی به وضعیت حکومت و سلطنت برادرش، مظفرالدین‌شاه قاجار داشت و بسیاری از مشکلات کشور را حاصل عدم کفایت شاهان قاجار می‌دانست. همچنین با شاعران آزادی‌خواهی هم‌چون میرزاده عشقی ارتباط داشت و عارف قزوینی در ابیاتی او را ستوده[۲] است.
محتویات
زندگی
تاج‌السلطنه در اواخر سال ۱۳۰۱ هجری قمری (برابر با ۱۸۸۴ میلادی) از توران‌السلطنه، یکی از دختران ناصرالدین شاه قاجار است. تاج‌السلطنه در هفت سالگی به مکتب رفت. علاوه بر تسلط بر زبان فارسی، عربی و فرانسه را نیز به خوبی آموخت. او در ده سالگی ازدواج ناموفقی با حسن خان سردار شجاع، پسر شجاع‌السلطنه داشت و دخترانش از او گرفته شدند و نزد پدر و نامادری ماندند.[۱][۲]
تاج‌السلطنه در زمان حیاتِ پدرش، ناصرالدین شاه، بسیار مورد توجه او بود اما بعد از مرگ پدرش مورد نفرت مظفرالدین شاه قرار گرفت چرا که از مشروطه‌خواهان طرفداری می‌کرد و از روش تربیت در دربار و اختلاف طبقاتی دوران قاجار و رفتار درباریان انتقاد می‌کرد.[۱]
وی به مطالعه آثار ویکتور هوگو، ژان ژاک روسو و بیسمارک علاقه داشت و از آنها الهام می‌گرفت.
به غیر از کتاب «خاطرات تاج‌السلطنه» که به شکل نسخه خطی بوده و در مدت اندکی پس از نگارش آن، نسخه‌برداری و در سطح جامعه پراکنده شده، کتاب دیگری از او نیز با عنوان «سرگذشت شاهزاده خانم ایرانی» در سال ۶۱ منتشر شد البته این کتاب قبل از انتشار، در سال ۱۳۰۶ به شکل پاورقی در روزنامه کوشش منتشر شده بود.[۳]
کتاب خاطرات تاج‌السلطنه
بخش‌هایی از کتاب خاطرات تاج‌السلطنه («تاریخ حالات ایام زندگانی خانم تاج السلطنه») در ۱۳۶۲ با نظارت منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان در تهران منتشر شده است. او در این خاطرات، عقاید خود را نوشته است که وسعت اطلاعات او را نشان می‌دهد. وی از مشروطیت، حقوق زنان، آزادی، برابری و قانون دفاع کرده است. کتاب خاطرات تاج‌السلطنه ارزش تاریخ‌شناختی زیادی نیز دارد زیرا اطلاعات روشنی دربارهٔ پنج سال آخر سلطنت ناصرالدین شاه و دربار ناصری و مظفری دارد و دربارهٔ رویدادهای مهمی مانند واقعه رژی، قتل ناصرالدین شاه، غارت خزانه پس از او، سلطنت مظفرالدین شاه، نقش سیدجمال الدین اسدآبادی و امین السلطان نوشته است. از این کتاب دو نسخه خطی در دست است و بخش‌هایی از متن اصلی تا کنون پیدا نشده است.[۲]
پانویس
- مقاله فمینیسم ایرانی از منظر تاج‌السلطنه در ماهنامه خبری تحلیلی مهرنامه، خرداد 1395
منابع
- بامداد، بدرالملوک. زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا انقلاب سفید. ۱۳۴۸.
- فرخ‌زاد، پوران. کارنمای زنان کارای ایران (از دیروز تا امروز). تهران: نشر قطره، ۱۳۸۱. ISBN 964-341-116-8.
پیوند به بیرون
- تاج‌السلطنه، دختر ناصرالدین‌شاه قاجار خاطرات تاج‌السلطنه - بخش اول
- دختری که مطرح‌ترین زن منتقد دوره قاجار بود خبر آنلاین
- تاج السلطنه در دانشنامه جهان اسلام
- تاج السلطنه در دانشنامه ایرانیکا
